Sophie (en Hans) Scholl

Sophie Scholl was een studente die met haar broer en nog een paar anderen geëxecuteerd werd vanwege hun lidmaatschap van de verzetsgroep ‘Weisse Rose’ in München. Ze hadden antinazistische pamfletten verspreid.
Sophie en Hans kwamen uit een protestants gezin. Hun moeder was diacones geweest. Sophie werd kleuterleidster en was actief in een ‘verdachte’ jeugdbeweging. Geschriften van kerkvader Augustinus – gelezen ondanks plagerijen van collega’s in de verplichte Arbeitsdienst – en ‘Dagboek van een dorpspastoor’ van Georg Bernanos hadden grote indruk nagelaten. Ze was gelovig en gevoelig voor de schoonheid van de natuur. In 1942 begon ze in München aan een studie biologie en filosofie. Hans studeerde medicijnen. Beiden kwamen in verzet tegen het Hitlerregime en raakten betrokken bij het clandestien en grootschalig verspreiden van de pamfletten van de ‘Weisse Rose’. Die bevatten scherpe analyses en sloegen stevige taal uit. Het nationaalsocialisme heette een ‘dictatuur van het kwaad’. Namens de Duitse jeugd eisten ze hun persoonlijke vrijheid terug, ‘het kostbaarste bezit van de Duitsers’. Wie de moed niet had tot verzet was medeschuldig. De echte ellende komt van mannen die met rust gelaten willen worden en in hun kleine leven niet gestoord willen worden.
Ze bouwden een netwerk op met verbindingen naar andere grote universiteitssteden. Een vriend van hun vader was een van de geldverstrekkers. Bij de verspreiding van het zesde pamflet werden broer en zus betrapt en door de universiteit aan de Gestapo overgedragen. Tijdens de verhoren trokken ze zoveel mogelijk de verantwoordelijkheid naar zich toe om hun vrienden te beschermen. ‘Wat doet mijn dood ertoe als dankzij ons en onze daden duizenden mensen wakker geschud worden en zich ook bij het verzet aansluiten?’ had ze kort ervoor nog verklaard. Op 22 februari 1943 werden ze door de beruchte rechter Roland Freisler (‘krijsende Roland’) wegens hoogverraad ter dood veroordeeld en nog dezelfde dag geëxecuteerd. Dat gebeurde met een guillotine, het instrument dat tijdens de Franse Revolutie was ontworpen om juist de vijanden van de vrijheid letterlijk een kopje kleiner te maken.
Dat zesde pamflet met de oproep om het regime omver te werpen bereikte Engeland en werd daar herdrukt en vervolgens door vliegtuigen boven Duitsland uitgestrooid. In haar brieven citeerde ze herhaaldelijk de katholieke filosoof Maritain: ‘Met moet een harde geest en een zacht hart hebben.’

Kijktip: de aangrijpende film Die letzten Tage (2005), eenvoudig op internet te vinden