*6 oktober 1552, Macerata (It) – † 11 mei 1610, Bejing
Noch de koning, noch zijn volk peinst over een aanvalsoorlog. Ze zijn tevreden met wat ze hebben. Heel anders dan de Europeanen
Matteo Ricci was een intelligente Italiaanse Jezuïet. Zijn nog jonge orde legde een grote missionaire ijver aan de dag. Ricci werd een belangrijk figuur in de geschiedenis van China. In vroeger eeuwen had het christendom al een paar keer via de Zijderoute het land bereikt. De Jezuïeten kwamen over zee via de Portugese handelspost Macao. Ricci lukte het in 1583 om zich op het vasteland te vestigen. In 1601 bereikte hij Bejing. Vlak voor zijn dood voltooide hij een beschrijving van al zijn wederwaardigheden. Hij schrijft over thee, vuurwerk en de kleuren van de parasols die per rang verschillen. Door zijn boek maakte het Westen uitgebreid kennis met China. Omgekeerd had hij de Chinezen kennis leren maken met westerse kennis en wetenschap. En met het christelijk geloof.
Zijn supervisor Valignano hanteerde voor de missie in het oosten principes als aanpassing aan de cultuur, ‘top-down’ werken, indirecte promotie en tolerantie voor Chinese waarden. Ricci en de zijnen verwisselden in 1595 hun kledij van boeddhistische monniken voor de leefstijl en etiquette van de mandarijnen. Zo konden ze beter toegang te krijgen tot de confucianistische elite. En win je de elite en het hof, dan win je het volk. Daarvoor ging Ricci ook de Chinese klassieken studeren en mengde hij zich in filosofische discussies. Hij wist grote waardering op te brengen voor Confucius en zijn leer. Ook respecteerde hij vormen van voorouderverering. Omgekeerd oogstte hij bewondering met een klok voor de keizer, Europese schilderijen met het centraal perspectief, Chinese vertalingen van meetkundeboeken en wereldkaarten volgens de laatste waarnemingen.
Marketingtrucjes? Het getuigt eerder van een open ontmoeting. De ánder mag indruk maken. Tegelijk bleven de Jezuïeten zichzelf. Ze lieten hun nagels niet lang groeien en verspilden geen tijd aan kalligrafie. En inheemse rituelen rond de uitvaart mochten wel na en naast, maar niet in de plaats van hun christelijke uitvaartliturgie. Desondanks heeft het Vaticaan een eeuw later hun missionaire praktijken veroordeeld. Volgens de historicus Toynbee heeft het christendom daarmee een kans gemist om verder uit te groeien tot wereldgodsdienst. De veroordeling zette kwaad bloed bij de keizer. Het christelijk geloof werd weer verboden.
Een van de pioniersplekken van onze Protestantse Kerk heeft een massagepraktijk met gebruik van essentiële oliën. ‘Waarom zou alleen de duivel de goede praktijken mogen hebben?’ zegt de pionier, vrij naar een woord van Luther. Ricci knipoogt.