*17 februari 1885, Verona – † 1 oktober 1968, München
Liturgie is er niet voor het genot van mooie symbolen, fraaie taal en plechtige gebaren, maar vanwege de serieuze nood van onze ziel. De in zonde verstrikte mensheid moet haar heil vinden.
Guardini was een belangrijk en veelgelezen denker, internationaal bekend en gelauwerd. In een veelheid van boeken en preken liet hij een halve eeuw lang een groot wijsgerig licht schijnen over tal van onderwerpen. Italiaan van geboorte, maar opgegroeid in Duitsland was hij in 1910 tot priester gewijd. Om aan het werk te kunnen in het pastoraat moest hij Duitser worden. Hij besloot dat hij een Europeaan was en bleef. In zijn werk boeide het preken hem meer dan de liturgie. Zijn boek ‘Over de geest van de liturgie’ (1918) zette een koers uit na de chaos van de Eerste Wereldoorlog en werd een belangrijke stimulans voor liturgievernieuwing in zijn kerk.
Hij werd verbonden aan een katholieke jeugdbeweging, in een tijd dat ook andere jeugdbewegingen veel aanhang hadden. Hij organiseerde populaire werkweken met sport, spel, bezinning en geloofsonderricht. En vanaf 1921 was hij docent en hoogleraar van een nieuw vak ‘Katholieke Levensbeschouwing’ in verschillende Duitse steden. Zijn colleges waren druk bezocht. Daarnaast preekte hij ’s zondags voor studenten. Met zijn internationale bestseller over de betekenis van Christus, ‘Der Herr’ (1937), maakte hij zich niet geliefd bij de nazi’s. Hij kreeg in 1939 ontslag en een spreekverbod.
Een christelijk denker dus. Guardini geloofde in het oude katholieke ideaal van een harmonieus samengaan van geloof en wetenschap, maar dan eigentijds. Want in de Middeleeuwen was het geloof een vanzelfsprekendheid, in de moderne tijd is voor de ‘werelds-denkende’ mens het geloof een probleem. Guardini gaf taal aan een doorleefde christelijke levensbeschouwing die voor mensen in allerlei lagen van de maatschappij herkenbaar was.
Een Europees denker. Van meet af aan is de eenwording in Europa begeleid door kritische stemmen van christenen en humanisten. In Europa is er meer dat ons bindt dan gemeenschappelijk economisch belang, vond Guardini toen de voorloper van de Europese Unie gevormd werd, de Europese Gemeenschap van Kolen en Staal. Wat zou hij er nu, vijftig jaar na zijn dood van vinden? Brexit. Nationalisme. Politici die een loopje nemen met de democratische rechtstaat. Vreemdelingenhaat. Religie die achter de voordeur moet. Europa is bezaaid met kerken en kapellen. Misschien niet zo goed voor Europa als ze steeds meer aan gebruik voor de liturgie onttrokken worden.