In de ware theologie kent slechts diegene de zaken naar behoren, als hij er in zijn leven uitdrukking aan weet te geven
*11 november 1491, Sélestat – † 1 maart 1551, Cambridge
Martin Bucer was de uitvinder van de ouderling. In het boek Over de juiste zielzorg uit 1536 ontwikkelde hij de gedachte dat ambtsdragers van de kerk samen met de ‘herders en leraars’ zorg moesten dragen voor het opzicht van de gemeente. De kerk kon niet volstaan met prediking en sacramentsbediening. Huisbezoek werd een belangrijk middel om via persoonlijk contact pastoraal aan te moedigen tot een heilig leven.
Kort tevoren was de Doperse revolutie te Münster bloedig neergeslagen. Mede dankzij de discussies met radicale ‘dopersen’ en hun verlangen naar een zuivere kerk zocht Bucer naar een manier om de ‘zichtbare kerk’ vol onheilige zondaren op hoger spiritueel en moreel te krijgen zonder de vrije loop van het Evangelie in de weg te staan. Bucer was de belangrijkste reformator van de vrije rijksstad Straatsburg. De Reformatie was er net als in andere Duitse en Zwitserse steden door de plaatselijke overheid doorgevoerd.
Bucer, dominicaner monnik, had tijdens zijn studie in Heidelberg in 1518 Luther ontmoet. Daarna ontheven van zijn kloostergeloften en getrouwd met een uitgetreden non werd hij in 1523 predikant in Straatsburg. Hij kreeg er al snel een leidende rol. In 1538 haalde hij Calvijn naar de Franse vluchtelingengemeente. Calvijn ging voortborduren op de opvattingen van Bucer over de liturgie, de gemeentezang en de organisatie. En zo werd de ouderling een wezenskenmerk van het protestantisme.
Bucer heeft zich jarenlang onvermoeibaar ingezet om de onderlinge verschillen tussen de reformatoren te overbruggen en de krachten te bundelen. Men lag onderling hevig overhoop over de juiste formulering van de tegenwoordigheid van Christus in het Avondmaal. De ‘eenheidsmaniak’ wist helder onderscheid te maken tussen hoofd- en bijzaken en deed voortdurend pogingen om de dialoog gaande te houden, ook met katholieken. Maar Bucer liep zowel bij Luther als bij Zwingli of hun volgelingen vaak tegen een muur.
Bijna had de Keulse aartsbisschop Bucers ideeën doorgevoerd. Maar keizer Karel V won steeds meer macht in zijn rijk. Onder zijn druk werd Bucer in 1549 verbannen. Hij werd nog professor in Cambridge. Zijn adviezen zetten een stempel op het Book of Common Prayer, het liturgieboek van de Engelse kerk.
Minder mooi was zijn Judenratschlag uit 1538, een pleidooi voor discriminerende maatregelen tegen Joden. Het zou nu tuchtwaardig zijn.
(2022)