Ik leidde de mensen naar de Geest en genade van God in henzelf en naar het Licht van Jezus in hun eigen harten
*juni 1624, Fenny Drayton, Leicestershire – † 13 jan 1691, Londen
De beeltenis van George Fox is bekend van de muesli op de ontbijttafel. Fox stond aan de wieg van het ‘Genootschap van Vrienden’, bijgenaamd de Quakers: een kleine, maar bijzondere tak aan het wereldwijde protestantisme. Na een avondje stappen in 1643 was hij in een geestelijke crisis gekomen. Een tijd van rusteloos rondreizen door Engeland volgde. Wat hij zocht, vond hij niet in de kerken en hun geestelijken, wel door lezing van de bijbel. Fox werd een reizend prediker die mensen opriep tot meer diepgang in hun oppervlakkige christendom. Hij wilde toehoorders, oinclusief de geestelijken, letterlijk aan het trillen brengen. Vandaar de scheldnaam Quakers.
Een keer of zes zat hij in de gevangenis. De Quakers botsten net als andere ‘dissenters’ in het Engeland van zijn tijd met de gevestigde orde van kerk en staat. Ze weigerden de eed af te leggen, kerkbelasting te betalen, wapens te dragen en verwierpen kerkelijke ambten en sacramenten. Quakers zouden later voorop lopen in de strijd om gelijkberechtiging van de vrouw, afschaffing van de slavernij, gelijke burgerrechten voor zwarte Amerikanen en in het verzet tegen oorlog in Vietnam.
Bij Fox begon dit radicale christendom met een mystieke ervaring. Er was hem door de studie van de bijbel een Licht opgegaan. Fox wilde mensen brengen tot ‘hetzelfde Licht, dezelfde kracht en dezelfde geest waarin profeten en apostelen gesproken en geschreven hadden’. In de persoon van Christus en zijn woorden en werken klinkt een Woord dat voor ieder mens de belangrijkste leermeester is.
Deze nadruk op het innerlijke licht was nieuw. Fox en zijn Quakers stonden aan het begin van het tijdperk van de Verlichting. De Europese mens begon steeds nadrukkelijker en al gauw zelfs fanatiek het licht van zijn eigen inzicht over alle dingen te laten schijnen. En met het redenerende verstand, met het groeiende wetenschappelijk inzicht en het technisch vernuft zijn er grote dingen tot stand gebracht. Maar de menselijke rede op de troon waar vroeger God zat bracht ook veel ellende, van guillotine tot gaskamer. Meer eerbied voor het soort verlichting waarvan Fox getuigde kan nog steeds bepaald geen kwaad.
Bij hem begon het met stille eerbied. In de samenkomsten van de Vrienden vormt stilte een belangrijk element. ‘Om het Licht van Jezus in onze harten te kunnen laten schijnen’.
(2014/2023)