Het verlies van een vorstendom, als ik het had gehad, zou me niet zoveel verdriet hebben gedaan als het verlies van deze lieve en kostbare man
* 29 januari 1499, Lippendorf – † 20 december 1551, Thorgau
Käthe, gisteren was ik met mijn vrouw eindelijk in je huis. Het Zwarte Klooster in Wittenberg. Luthers huis, maar vanaf jullie huwelijk op 13 juni 1525 zwaaide jij er de scepter. In dit gebouw woonde hij als Augustijner monnik en professor. Hij mocht er blijven wonen toen hij met zijn 95 stellingen op de kerkdeur van de slotkapel aan het andere eind van het stadje de bel geluid had voor de kerkhervorming, van zijn kloostergeloften ontslagen was, geëxcommuniceerd door de paus en vogelvrij verklaard door de Keizer.
In hetzelfde jaar als Luther was ook jij in een klooster terecht gekomen. Jij als zesjarige zonder moeder, voor onderdak en onderwijs. Je was van verarmde adel. Op je zestiende trad je in. Maar in 1523 hoorde je tot de negen nonnen die zich uit het klooster Marienthron in Nimbschen lieten ontvoeren naar Wittenberg, aangestoken door het virus van de Reformatie. Luther schreef prompt een verdediging van jullie vertrek. Jullie wilden zelf en nee, jullie waren onderweg niet verkracht. Toen er voor ieder iets was geregeld bij familie of door een huwelijk, schoot jij over. De student die jij wel zag zitten mocht niet trouwen met een weggelopen non.
Het huwelijk met Luther, een stuk ouder, werd voltrokken zonder veel poespas. Als eerste daad gooide je de strozak weg waarop hij sliep. Veel te vies. Miniatuuropstellingen in je huis maken zichtbaar wat je in je nieuwe rol allemaal deed, Maria en Martha tegelijk. Je runde een onderneming met vee, een tuin, een bierbrouwerij. Met inwonende familie en huurders en vaak gasten vroeg de keuken veel aandacht. Je deed de financiën, zag toe op eindeloos veel kleine verbouwingen, verwierf landerijen. Je had als non al zulke ervaring opgebouwd? En grondbezit hoorde bij je stand en je verantwoordelijkheidsgevoel voor de toekomst van de kinderen. Je was zeven keer zwanger, keurig om de twee jaar. Luther had zich laten voorlichten over de beste tijd voor het spenen van zuigelingen: na ruim een jaar. In zijn testament benoemde hij jou tot universeel erfgenaam en tot voogd over de kinderen, want het gezin moest bij elkaar blijven onder jouw leiding. Ook dat was nieuw en ongebruikelijk.
Slechts vier kinderen werden volwassen. Van de dood van de 12-jarige Leentje waren jullie beide kapot. Verder weten we niet zo heel veel over je gevoelens. Je noemde Luther in gezelschap Herr Doktor, hij jou soms ook. Of hij noemde je adellijke meisjesnaam. Jullie steunden elkaar en waren zorgzaam voor elkaar. En naast de voorspelbare spot in allerlei geschriften kreeg je ook respect. Geen van de vrouwen van protestantse leiders van jouw tijd is zo vaak geportretteerd als jij, vooral door huisvriend Cranach.
Vandaag werd buiten jullie stad onder een zonnige hemel een openluchtkerkdienst gehouden met zo’n 120.000 belangstellenden. Achter het podium links en rechts de kerktorens van Wittenberg. 500 jaar protestantisme! Collecte voor de vluchtelingen op de Middellandse Zee. Na Luthers dood in 1546 moest je zelf een paar keer vanwege oorlogshandelingen op de vlucht. Aan de gevolgen van een ongeval onderweg ben je elders overleden.
juni 2017