* 4 december 1822 – † 10 mei 1901, Schlitz (Oberhessen)
Blijf bij ons, Heer, wanneer over ons komt de nacht van beproeving en angst, de nacht van twijfel en aanvechting, de nacht van de bittere dood
Zoals de ‘Franciscaanse zegenbede’ niet van Franciscus afkomstig is, is het bekende ‘Lutherse avondgebed’ niet van Luthers hand. Het is geschreven door een Duitse predikant-dichter. Dat het in de geest van Maarten Luther is, staat buiten kijf. De schrijver ervan stond dan ook in de Lutherse traditie. Toen er rond 1874 in Hessen nieuwe kerkelijke regelgeving moest komen heeft hij zelfs een leidende rol gespeeld in een confessioneel-lutherse beweging.
Dieffenbach had na zijn theologiestudie in Giessen eerst gefunctioneerd als leraar aan een jongensschool in Darmstadt en als hulpprediker, voordat hij in 1855 opvolger van zijn vader werd als stadspredikant in Schlitz. Toen had hij het Avondgebed al geschreven, want het komt uit zijn ‘Evangelische Hausagende’ van 1853, een boek voor de huiselijke godsdienstoefening, met gebeden en liederen en met schriftlezingen, gebaseerd op de klassieke evangelielezingen voor de zon- en feestdagen.
Uit Dieffenbachs schrijvende pen vloeiden verder diverse prekenbundels, andere teksten voor de liturgie en tal van gedichten. En kinderen hadden kennelijk zijn hart. Want voor hen schreef hij sprookjes en veel kinderliederen. Door anderen op muziek gezet of bij de uitgave van illustraties voorzien kregen ze een grote verspreiding. Met zijn veertien maandbladen ‘voor onze kleinen’ was hij een van de eerste auteurs van kinderliteratuur in Hessen. Een van de melodieën van die kinderliederen drong later door tot de musical My fair lady en werd een marslied bij de Bundeswehr en zelfs een carnavalshit. Maar ondertussen was het wel de oorspronkelijke tekst kwijtgeraakt. Die ging overigens over hoestende regenwormen.
Het Avondgebed haakt aan bij de vraag van de twee Emmaüsgangers in Lucas 24 aan Jezus op de avond van de allereerste paasdag. Die tekst is het uitgangspunt van veel avondliederen. De bekendste is wel de Engelse hymne ‘Abide with me’, ‘Blijf bij mij, Heer’ die op bijna hetzelfde moment ontstond.
Dieffenbach laat je bidden om Christus’ nabijheid in de levensavond en aan de avond van de wereld. Kan er dan een avond van de wereld komen? De boodschap van de zon- en feestdagen gaat over hoop op licht in het donker en over een nieuwe morgen voorbij de nacht. Groot kwaad hult de wereld soms in diep nachtelijk duister. Maar het heeft niet het laatste woord.
Het Luthers avondgebed staat in Liedboek. Zingen en bidden in huis en kerk van 2013 als nummer 202, op muziek gezet door Jan Valkesteijn.