Athanasius van Alexandrië – *plm. 295, Alexandrië – †2 mei 373, Alexandrië

Jezus werd wat wij zijn, om ons te maken wat Hij is

Athanasius heeft vurig gestreden voor de goddelijkheid van Christus. Hij had nog de hevige christenvervolgingen onder de laatste keizers voor de bekering van Constantijn meegemaakt. Daarna speelde hij een grote rol in de slepende conflicten in het keizerrijk over de goddelijke natuur van Christus. Als assistent van zijn bisschop Alexander woonde hij het Concilie van Nicea bij dat in 325 door de keizer was samengeroepen om eenheid van de kerk te bewerkstelligen. Er werd een belijdenis aangenomen en de leer van Arius werd veroordeeld. Terug in Alexandrië werd Athanasius in 328 de nieuwe bisschop van deze grote Egyptische stad. Vasthoudend bleef hij de Arianen bestrijden, ook al hadden ze lang de wind mee van bisschoppen en keizers, vooral in het oostelijke deel van het rijk. De ‘houwdegen en doordouwer’ werd wel vijf keer verbannen vanwege zijn onverzettelijkheid. Hij wist het meestal in zijn voordeel om te buigen. Toen het huidige Trier zijn ballingsoord was, wierf hij onder de bisschoppen aldaar nieuwe medestanders.
Sinds de vierde eeuw is de tweenaturenleer het kenmerk van christelijke rechtzinnigheid. Behalve mens is Christus ook voluit God. De Zoon is ‘geboren’ uit de Vader. Ze zijn wezenlijk één. Het motief is dat de belichaamde mensenliefde van Jezus Christus en de goddelijkheid van God niet uit elkaar getrokken mogen worden. Hun eenheid is de spijker waaraan onze verlossing hangt. En die is wezenlijk voor God. Zonder dat God erbij verliest. ‘Zonnestralen veroorzaken ook geen afname van het licht van de zon’.
Maar de ‘geloofsbelijdenis van Athanasius’ die ook de Protestantse Kerk erkent als belijdenisgeschrift, is niet van zijn hand. Gelukkig maar, het heeft geen warme toon. Wel is hij de auteur van een reeks Paasbrieven, geschreven voor zijn bisdom. In de 39ste somt hij de canonieke boeken van de Bijbel op.
En beroemd werd zijn ‘Leven van de Heilige Antonius’. Athanasius was bevriend met deze grote Egyptische asceet. Toen deze stierf kreeg hij een van zijn twee schapevellen. De biografie die hij vervolgens schreef gaf een enorme impuls aan het leven in afzondering in kluizen en kloosters volgens het principe van ‘ora et labora’, bid en werk. Het was de eerste hagiografie, nagevolgd tot op de huidige dag. Want goede verhalen over andere levens, heilig of minder heilig, kunnen ons helpen om te worden wat we niet waren.
In de kerk van het Westen werd 2 mei de gedenkdag van Athanasius.

(2018)