In onze tijd zou hij voor de rechter gedaagd worden vanwege het laten verrichten van kinderarbeid. Maar Wichern vond dat kinderen van veel fysieke inspanning niet slechter werden. Ze hebben geen zitvlees voor urenlang in de schoolbanken. Ze moeten hun energie kwijt.
Het Rauhe Haus was vernieuwend wat betreft opvang en opvoeding van verwaarloosde jongeren. De predikant Wichern stichtte het in een voorstad van Hamburg, een ruige buurt vol armoede en verwaarloosde kinderen. Hamburg had er de galg staan. Wichern begon een opvang in maximaal tien groepen met elk twaalf kinderen waarvoor zoveel mogelijk een gezinssfeer werd gecreëerd. Tussen de huizen tuinen. Het model ‘reddingshuis’ werd al snel in veelvoud over heel Duitsland gekopieerd.
Wichern was een belangrijke exponent van het opwekkingschristendom van de negentiende eeuw dat de missie zag om mensen te ‘redden’ uit de ellendige cocktail van armoede, onderontwikkeling en sociale verwaarlozing. Zulke mensen hadden ook zelf schuld, vonden ze. Maar de nadruk lag op de liefde die kon redden, liefde die begripvol maar ook robuust durft in te grijpen. Opvoeding en vorming tot christen vloeiden daarbij erg inéén. Maar in het Rauhe Haus werd er niet geslagen. Er werd gepraat, in wekelijkse gesprekken met de pupillen gericht op hun ontwikkeling.
En van het een kwam het ander. Wichern trok door heel Duitsland. Zijn maandblad in 1844 opgericht oefende grote invloed uit. En toen rond het revolutiejaar 1848 Marx het ‘proletariaat’ internationaal in beweging begon te brengen om politieke veranderingen af te dwingen, kon Wichern op een Kerkendag in Wittenberg de beweging van Innere Mission opstarten. Die ‘inwendige zending’ leverde hele series scholen, ziekenhuizen en opvangcentra op, ook in ons land.
De Pruisische koning Friedrich Wilhelm IV had een stevige agenda voor een protestantse identiteit van zijn land. Hij maakte Wichern tot supervisor van het gevangeniswezen. Dat liep niet helemaal goed af. Als gevangenen bewaken en evangeliseren door elkaar lopen krijgen ze beide een verkeerde klank. Maar Wichern blijft de grote pionier van vernieuwing van het diaconaat van de kerk en Inwendige Zending is nooit meer van de kerkelijke agenda’s verdwenen. Hij had de kwaliteiten om een belangrijk theoloog te worden. Maar zijn roeping luidde anders. En ook diaconaal handelen is Bijbeluitleg.
En hij is de bedenker van de adventskrans met vier witte kaarsen voor de zondagen en rode voor alle dagen ertussen.

In onze tijd zou hij voor de rechter gedaagd worden vanwege het laten verrichten van kinderarbeid. Maar Wichern vond dat kinderen van veel fysieke inspanning niet slechter werden. Ze hebben geen zitvlees voor urenlang in de schoolbanken. Ze moeten hun energie kwijt.
Het Rauhe Haus was vernieuwend wat betreft opvang en opvoeding van verwaarloosde jongeren. De predikant Wichern stichtte het in een voorstad van Hamburg, een ruige buurt vol armoede en verwaarloosde kinderen. Hamburg had er de galg staan. Wichern begon een opvang in maximaal tien groepen met elk twaalf kinderen waarvoor zoveel mogelijk een gezinssfeer werd gecreëerd. Tussen de huizen tuinen. Het model ‘reddingshuis’ werd al snel in veelvoud over heel Duitsland gekopieerd.
Wichern was een belangrijke exponent van het opwekkingschristendom van de negentiende eeuw dat de missie zag om mensen te ‘redden’ uit de ellendige cocktail van armoede, onderontwikkeling en sociale verwaarlozing. Zulke mensen hadden ook zelf schuld, vonden ze. Maar de nadruk lag op de liefde die kon redden, liefde die begripvol maar ook robuust durft in te grijpen. Opvoeding en vorming tot christen vloeiden daarbij erg inéén. Maar in het Rauhe Haus werd er niet geslagen. Er werd gepraat, in wekelijkse gesprekken met de pupillen gericht op hun ontwikkeling.
En van het een kwam het ander. Wichern trok door heel Duitsland. Zijn maandblad in 1844 opgericht oefende grote invloed uit. En toen rond het revolutiejaar 1848 Marx het ‘proletariaat’ internationaal in beweging begon te brengen om politieke veranderingen af te dwingen, kon Wichern op een Kerkendag in Wittenberg de beweging van Innere Mission opstarten. Die ‘inwendige zending’ leverde hele series scholen, ziekenhuizen en opvangcentra op, ook in ons land.
De Pruisische koning Friedrich Wilhelm IV had een stevige agenda voor een protestantse identiteit van zijn land. Hij maakte Wichern tot supervisor van het gevangeniswezen. Dat liep niet helemaal goed af. Als gevangenen bewaken en evangeliseren door elkaar lopen krijgen ze beide een verkeerde klank. Maar Wichern blijft de grote pionier van vernieuwing van het diaconaat van de kerk en Inwendige Zending is nooit meer van de kerkelijke agenda’s verdwenen. Hij had de kwaliteiten om een belangrijk theoloog te worden. Maar zijn roeping luidde anders. En ook diaconaal handelen is Bijbeluitleg.
En hij is de bedenker van de adventskrans met vier witte kaarsen voor de zondagen en rode voor alle dagen ertussen.

(2018)