*25 december 1886, Kassel, – † 10 december 1929, Frankfurt am Main

Jezus is waarschijnlijk niet op 25 december geboren. Franz Rosenzweig wel. Hij was een Duitse Jood en auteur van De Ster van de Verlossing. De ster in de titel verwijst niet naar de vijfpuntige ster bovenop de christelijke kerstboom, maar de zespuntige Davidsster van het jodendom. Het boek werd enorm belangrijk voor de joods-christelijke dialoog.

Rosenzweig kwam uit een liberaal-joods gezin in Kassel. Tijdens zijn studie bediscussieerde hij met twee neven en met Eugen Rosenstock de noodzaak christen te worden. Hij besloot juist praktiserend jood te worden, volgde joodse studies en begon over het joodse denken te schrijven. In 1915 kwam hij in het Duitse leger. Tijdens zijn legering in de Balkan ontmoette hij moslims. Op briefkaarten naar zijn moeder begon hij aantekeningen voor een boek te maken. Na het einde van de Eerste Wereldoorlog en de demobilisatie kwam op basis daarvan De Ster tot stand.

In dit weerbarstige, originele, grote boek rekent hij af met de grote denksystemen van Europa die in zijn ogen tot de Eerste Wereldoorlog hadden geleid. Daartegenover zet hij de betekenis van religie. In filosofische taal onderzoekt hij het denken in verschillende godsdiensten over de driehoek God,  mens en wereld. Vervolgens maakt hij een driehoek van de grote waarheden van Schepping, Openbaring en Verlossing. Deze driehoeken over elkaar heen gelegd vormen de ster die naar het leven leidt. Rosenzweig komt tot een diepgaande vergelijking van jodendom en christendom. Ze horen bij elkaar als vuur en licht. In het boek valt ook de respectvolle benadering van de islam op, ook al vindt hij islam ‘plagiaat van de Bijbel’.

In 1920, rond de voltooiing van het boek, trouwt hij en krijgt hij de leiding van het Vrije Joodse Leerhuis in Frankfurt. Maar door de progressieve spierziekte ALS raakt hij in twee jaar tijd zo goed als volledig verlamd. Zijn vrouw ontwikkelt dan een manier van communiceren waardoor er toch publicaties tot stand kunnen komen. Samen met Martin Buber werken ze zo aan de vertaling van de Hebreeuwse Bijbel in het Duits. De vertaalprincipes van deze beroemde Buber-Rosenzweig-Bibel werken nog altijd door in debatten over bijbelvertalen. Als Rozenzweig overlijdt zijn ze tot Jesaja 53 gekomen, over de dienaar van Adonai die als een lam ter slachting wordt geleid.

Even later komt Hitler aan de macht en begint de slachting van Europese Joden, met verplicht de ster op de borst. In de laatste zinnen van De Ster staan de woorden van de profeet Micha:  ‘in eenvoud wandelen met je God.’ Moesten we maar doen.

(2015)