Heer, stuur zelf het schip der kerk. Sterk is wind en tegenstroom en dat vindt de vijand schoon (L. 965)
Naast Luther en Calvijn was Zwingli de derde grote voortrekker van de Kerkhervorming van de zestiende eeuw. Hij was leeftijdgenoot van Luther. Het Zwitserse Zürich was zijn hoofdkwartier. De Reformatie was een beweging die vooral in steden in Noord-West-Europa om zich heen greep, vaak gedragen door ontwikkelde en jonge burgerij. Zwingli was ook goed opgeleid. Hij had een grote stem, handig voor een priester van de hoofdkerk van Zürich. Op portretten kun je bijna zien dat deze boerenzoon een lefgoser was. En die boerse uitstraling past bij de draai die de Reformatie in Zürich in een paar jaar tijd onder zijn leiding kreeg. Hij liet het zilver- en goudwerk, de beelden en altaarstukken uit de kerk verwijderen. Het plechtig offer van de ‘paapse mis’ moest plaatsmaken voor een gemeenschapsmaal dat het eenmaal volbrachte offer van Christus niet herhaalde maar alleen herdacht. Zittend rond een tafel moest er gewoon brood worden rondgedeeld op houten borden en wijn gedronken uit houten bekers. Ongeveer zoals thuis. Vier keer per jaar was genoeg.
Even radicaal was zijn uitleg van de tegenwoordigheid van Jezus Christus in het Avondmaal. Hij was hierbij beïnvloed door Nederlandse humanisten. Brood blijft brood en wijn blijft wijn. Er vindt geen verandering van ‘substantie’ of ‘essentie’ plaats, wanneer wij brood en wijn nuttigen in het Avondmaal, alleen een verandering van betekenis en een geestelijke verandering van de gelovige deelnemers. Deze opvatting leverde al snel veel discussie op binnen de hervormingsbeweging en leidde tot de splitsing tussen lutheranen en gereformeerden.
Zwingli schafte ook het verplichte vasten af en het celibaat. En de kerkmuziek. Hij kon zelf minstens tien muziekinstrumenten bespelen en musiceerde ook graag. Maar het moest niet in de kerkdienst. Het orgel werd afgebroken. Volgens hem stond er in Efeziërs 5: 19 ‘spreekt onder elkaar in psalmen, lofzangen en geestelijke liederen’ gevolgd door de opdracht om te zingen ‘in’ je hart en niet ‘met’ je hart. De communicatie met God en de ontvangst van zijn heil is een geestelijke kwestie. Mooie muziek, lekkere wierook en glinsterend borduurwerk kunnen je aandacht teveel afleiden.
Wel onmisbaar is het gesproken woord van Bijbellezing en preek die de boodschap voor ons hier en nu brengt. Hij begon zijn optreden in Zürich in 1519 door tegen de leesroosters in het hele evangelie van Mattheüs week na week uit te leggen. En nog voor Luther de Bijbel vertaalde kreeg Zwingli samen met Leo Jud in vijf jaar tijd de Zürcher Bibel op de drukpers.
Even dachten de ‘dopersen’ dat Zwingli hun man was. Deze linkervleugel van de Reformatie wilde ook af van de kinderdoop en de invloed van de overheid op de kerk. Maar dat ging Zwingli te ver. De Reformatie was juist door het stadsbestuur doorgevoerd. En de met moeite verworven vrijheid voor het Evangelie mocht desnoods met het zwaard verdedigd worden. Toen de Reformatie daadwerkelijk op oorlog uitliep tussen de steden en kantons van Zwitserland sneuvelde Zwingli in een veldslag.