De Bijbel is onterecht gebruikt als een leidraad voor dienders, als opium om lastdieren koest en armen in het gareel te houden

*12 juni 1819, Holne Vicarage – † 23 januari 1875, Eversley (GB)

Marx sprak in soortgelijke woorden. Onafhankelijk van Marx gebruikte Kingsley dezelfde vergelijking. Met een ander doel. Kingsley was een van de eerste christensocialisten. Als twaalfjarige scholier was hij getuige geweest van een arbeidersopstand in Bristol: drie dagen van rellen in de stad met gebroken winkelruiten, brandende gebouwen, geroofde vaten brandewijn die in brand vlogen en opstandelingen verschroeiden, verminkte lijken op straat. Zijn afgrijzen maakte pas veel later plaats voor begrip.
Het revolutiejaar 1848 bracht in heel Europa politieke onrust. In Engeland roerde zich de Chartistenbeweging. Na een uiteengejaagde demonstratie in Londen probeerde dominee Kingsley samen met gelijkgezinden een brug naar hen te slaan, op Waterloo Bridge. Ze begonnen een weekblad: Politics for the people om vraagstukken te behandelen als het kiesrecht en de verhouding van kapitalist en arbeider. ‘Als wij niet meevoelen met hun ellenden, zijn wij niet in staat te beoordeelen de geneesmiddelen, die zij zelf voorstellen of die anderen voor hen hebben voorgesteld.’ Kingsley verontschuldigde zich voor de voorgangers waaronder hij zelf die niet hadden laten zien dat Bijbel ‘een Godsstem tegen tyrannen, leeglopers en kwakzalvers’ is.
Het blad was geen lang leven beschoren. En ook de opvolger ervan The Christian Socialist had geen duidelijke economische visie. Maar een kritische preek in 1851 over de boodschap van de kerk aan de werknemers leverde hem wel een preekverbod op. Voor even. Hij was spraakmakend. Uiteindelijk schopte hij het tot kanunnik van de Westminster Abbey, beroemd om zijn vele sociale en historische romans, kinderboeken, gedichten en meeslepende lezingen en preken.
De liefhebber van sport en van de jacht bepleitte een ‘gespierd christendom’. En Kingsley verzette zich tegen de stroming in de Anglicaanse Kerk die naar het rooms-katholicisme neigde. Maar hij was ook bevriend met Charles Darwin. Kingsley vond het wel een edele gedachte om te geloven dat God eerder een paar oorspronkelijke vormen had geschapen die in staat waren zichzelf te ontwikkelen in andere en beter aangepaste vormen, dan dat er steeds nieuwe scheppingsdaden hadden moeten plaatsvinden voor nieuwe soorten.
Het christensocialisme heeft her en der in de loop van de tijd heel verschillende gedaantes gekregen. Laten de gele hesjes op Europese straten zien dat de boodschap van een noodzakelijke evolutie naar meer sociale rechtvaardigheid ook nu nog actueel is?

(2019)