De media staan bol van de analyses over het nieuwe radicalisme dat in de westerse wereld de macht grijpt. Bij de overwinning van Trump moet ik denken aan Maarten Luther. Zojuist is het jaar van de Reformatieherdenking begonnen. Of we het als protestanten en beschaafde west-europeanen nu leuk vinden of niet, er zijn nogal wat parallellen te trekken tussen de electorale revolutie van Trump en Luthers revolutie die maakte dat Noord-West Europa tot op de huidige dag door protestantisme gestempeld raakte (zelfs rooms-katholieken zijn hier protestant in hun doen en laten).
Luther was ook behoorlijk grof gebekt en kon racistisch tekeer gaan. Niet voor niets moesten we als protestanten eerst excuus aanbieden aan de wereld voor het antisemitisme van Luther voordat we ons herdenkingsjaar mochten gaan vieren.
Over vrouwen denken ze behoorlijk gelijk. Met de vrouwonvriendelijkheid van Trump valt het wel mee (in zijn eigen ondernemingen kunnen vrouwen door glazen plafonds breken) en met de vrouwvriendelijkheid van Luther valt het een beetje tegen. Katrien mocht dan wel de broek aanhebben, vrouwen in het ambt zijn pas van eeuwen later. Trump is trouwens een tijd bij Dutch Reformed protestanten ter kerke geweest.
Belangrijker is dat hun succes in brede kring totaal onverwacht was en door het ‘weldenkende deel van de natie’ niet voorzien was. We kijken naar dat van Trump zoals Erasmus keek naar Luther: vol afgrijzen over zijn platheid en ruwe optreden, niet in staat om erkenning te geven voor het feit dat Luther de veranderingen daadwerkelijk doorvoerde die in feite door Erasmus zelf in hekelteksten waren bepleit. Stel je voor dat Trump inderdaad de maatregelen neemt waar veel niet erg bemiddelde burgers al jaren na snakken?
Belangrijk is ook dat beide succesvol waren door handig gebruik te maken van nieuwe communicatiemiddelen. Luthers Reformatie leunde zwaar op de snel verbeterende boekdrukkunst waardoor in no time zijn ideeën verbreid werden en de discussie over de kerk gedemocratiseerd werd. Trump wist als geen ander de media te bespelen en met de social media om te gaan (als ik commentaren goed beluister).
Beide ontketenden krachten die een reëel gevaar voor de samenleving waren en zijn! De Boerenoorlog met massa-slachtingen en de bloedig beëindigde orgie van de ‘wederdopers’ in Münster vonden binnen twee decennia na 31 oktober 1517 plaats. Luther trok zijn handen af van deze radicalen en nam medeverantwoordelijk voor het neerslaan van de sociale opstand van de boeren, met behoud van paternalistische opvattingen over het gezag van vorsten. Trump moet nog maar zien of hij alle racistische en xenofobe krachten weer in het hok krijgt. Hij heeft er wel erg nadrukkelijk populistisch gebruik van gemaakt.
Wie zijn oor te luisteren legt in het huidige VMBO moet weten dat een herhaling op Nederlandse bodem van deze revolte bij de verkiezingen van volgend jaar veel reëler is dan menigeen nu nog denkt. Er zijn meer Nederlanders VMBO-er dan ‘hoger of hoog opgeleid’. En het denken in termen van ‘eenvoudige’ oplossingen als een stop op toelating van asielzoekers, AOW weer op je 65ste en niet zeuren over Zwarte Piet, zou wel eens heel breed verspreid kunnen zijn. Nee, hiermee zet ik de VMBO-er en zijn of haar ouders niet weg, ik probeer juist informatie serieus te nemen over de stand van de ziel in een groot gedeelte van onze bevolking.
Ik moet er niet aan denken dat we een Trump in onze politiek krijgen. Maar ik vrees dat we hem al hebben. Volgens mij is het daarom de hoogste tijd voor vooral twee zaken: Een. De partijen in het politieke midden moeten de handen ineen slaan. D’66, CDA, CU, Groen Links: kom op zeg, voeg jullie zaakjes bij elkaar, maak er één grote club ‘fatsoenlijk Nederland’ van en begraaf je onderlinge strijdbijlen over stokpaardjes die debatten opleveren over zaken die niets toevoegen aan de kwaliteit van de samenleving (‘voltooid leven’, Oekraïne). Vooral de dreiging dat de VS de klimaatbeheersing nu weer helemaal op zijn beloop zal laten, maakt het noodzakelijk om in Europa een sterk ‘groen’ midden in de politiek aan de macht te laten komen en te houden. We hebben veel reden om heel bezorgd te zijn over de toekomstige leefbaarheid van onze planeet voor alle geboren levens.
Daarvoor is ten tweede absolute integriteit bij de politici nodig. Hillary Clinton was dus gewoon niet fatsoenlijk en niet betrouwbaar genoeg. Ze heeft zich ook laten verleiden tot het wegzetten van tegenstanders met stigmatiserende etiketten, tot spelen op de man in plaats van alleen maar op de bal. Ik ben bereid direct te geloven dat ze daarmee een cruciaal deel van het kiezersvolk kwijt raakte. De Democraten hebben ook zelf de erfenis van Obama om zeep gebracht. Integriteit gaat over het hart volstrekt op de goede plaats hebben zitten. Over vurig gaan voor echte gerechtigheid, echte vrijheid en echte compassie voor de zwakke. Die krachten moeten we aan de macht helpen. Om te beginnen bij onszelf natuurlijk.
Dit moest ik even kwijt.