Ik twijfel er absoluut niet aan dat God ieder van ons heelheid gunt en ik kijk uit naar de dag ‘dat er geen dood, geen rouw, geen jammerklacht, geen pijn zal zijn omdat wat er eerst was voorbijgegaan is’

*6-3-1936, Chicago – † 22 april 2011, Melbourne, Florida

De charismatische beweging bracht vanaf de jaren ’60 eerst onder protestanten maar al snel ook in de Rooms-Katholieke Kerk nieuwe aandacht voor de innerlijke vernieuwing van mensen door het geloof in de kracht van Gods liefde. Ook in Nederland. Een bekend boekje over het thema van de genezing van de herinnering werd Doordringend heil (1988) van de Amerikaanse Barbara Shlemon Ryan, geboren Leahy.
Ze was verpleegkundige. Ze had er oog voor gekregen dat haar patiënten niet alleen lichamelijke verzorging nodig hadden, maar dat er ook vaak innerlijke wonden waren die aandacht vroegen. Zo werd zij actief in de Katholieke Charismatische beweging in Amerika. Ze werd zelfs een van de prominente leiders. Een vrouwelijke leek in deze rol was in die tijd revolutionair. Jarenlang heeft ze in lezingen getuigt van de mogelijkheden van innerlijke genezing. Haar video’s kregen een enorme verspreiding, evenals haar boeken. En met grote sensitiviteit heeft ze met duizenden mensen gebeden. Ze was grondlegger van een grote associatie van christelijke therapeuten. Daarnaast was ze een toegewijde moeder van haar vijf kinderen. Een van haar boeken gaat over de verwerking van echtscheiding, ook daar had ze ervaring mee. Ze overleed op een Goede Vrijdag.
In dat boekje doorloopt ze de zeven levensfases die we vanaf het verblijf in de baarmoeder tot de volwassenheid doorlopen. En elke fase kan innerlijke wonden achterlaten. Maar zoals Freud aan het begin van de eeuw al had duidelijk gemaakt, is een groot gedeelte van onze persoonlijkheid onbewust. Net als bij ijsbergen zien je soms maar tien procent en zit de rest onder water. ‘Wij dienen de echte persoon in ons binnenste te ontdekken, die soms ligt te slapen, zoals Doornroosje, die door de Prins werd wakker gekust’. Ze vertelt overtuigende verhalen over het effect van samen met mensen tactvol bidden om de doorwerking van de liefde van Christus. Ze geloofde heilig in de kracht van Gods liefde om de pijn door gebeurtenissen uit het verleden te overwinnen. En dat betekende dat zij flink bijdroeg aan het aankaarten van de schadelijke effecten van zaken als incest, vechtscheidingen, verslavingen en andere grote tekorten van volwassenen in onze moderne beschaafde wereld.

2019

Leven is een hard gevecht. Als we lachen en wat zingen tijdens de strijd voor de vrijheid zal het gaan. Ik wil het licht van mijn leven niet laten bepalen door de duisternis rondom mij.

*Rond 1797, Swartekill (New York) – † 26 november 1883, Battle Creek (Michigan)

Haar eerste taal was Nederlands. Isabella Baumfree werd namelijk geboren werd in slavernij in een Nederlandse nederzetting in de Amerikaanse staat New York. Na het overlijden van baas Hardenbergh werd de negenjarige Belle verkocht. Na nog een paar wisselingen van eigenaar, een gedwongen huwelijk, nare ervaringen met geweld, een verbroken belofte van vrijlating, ging ze er in 1827 met haar jongste kind vandoor. Quakers gaven haar onderdak en hielpen haar om een illegaal doorverkochte zoon vrij te krijgen. Ze werd een overtuigd christen en liet haar naam officieel veranderen in Sojourner Truth. De verwachte wederkomst van Christus vond noch in 1843 noch in 1844 plaats. Maar de Geest had haar toen wel geroepen om te gaan ‘sojournen’ (rondtrekken) als prediker over de afschaffing van slavernij en te getuigen van de hoop die in haar was.

Met haar Nederlandse accent heeft ze talloze toespraken gehouden. De beroemdste is ‘Ain’t I a Woman?’ in 1851 tijdens een conventie voor vrouwenrechten in Ohio. ´Ben ik niet een vrouw en een zuster?’ was het onderschrift bij het plaatje van een knielende zwarte slavin dat gebruikt werd door de beweging voor afschaffing van de slavernij. Toen ze van haar geld een huis had kunnen kopen, begon ze op grond daarvan ook stemrecht te claimen. En behalve voor vrouwenrechten en verbreding van het kiesrecht zette ze zich ook in voor het rekruteren van zwarte mannen voor het leger van de noordelijke staten tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog, hervormingen van het gevangeniswezen, afschaffing van de doodstraf en van de rassenscheiding in het openbaar vervoer, of voor de overdracht van onroerend goed aan voormalige slaven. Lang niet allemaal met succes, haar tijd soms een eeuw vooruit. Ze wordt nu gerekend tot de honderd belangrijkste Amerikanen van alle tijden.

Bij haar toespraken kalmeerde ze lastpakken soms door liederen te gaan zingen. En toen een man beweerde dat zo’n spreekster geen vrouw kon zijn, heeft ze een keer haar bloes geopend. Een andere keer vertelde ze dat het haar pas gelukt was om blanken niet langer te haten toen ze haar uiteindelijke baas Jezus had leren kennen. Daardoor was ze vervuld geraakt met liefde voor iedereen.

Terwijl ik dit schrijfsel maak doet Sint zijn intocht in Dokkum. Met ook nog Pieten in de omstreden kleur. Nog.

2017

Ik denk dat we in de eerste plaats mensen moeten zijn, en pas dan onderdanen

*12 juli 1817 – †6 mei 1862, Concord (VS)

Het geloof dat je van actief vakantie houden meer mens wordt, heeft geen evangelisten meer nodig. Maar het is nog niet oud! Als we vinden dat je van wandelen in de bergen of kanovaren op woeste rivieren geestelijk kunt opladen, zijn we leerlingen van H.D. Thoreau. In Walden of het leven in de bossen uit 1854 beschreef deze Amerikaanse filosoof een poging van een jaar lang om eenvoudig te leven in een zelfgebouwd huisje in een bos vlak bij een meer, Walden Pond. In werkelijkheid duurde deze periode in Thoreaus leven twee jaar en twee maanden. Het werd een invloedrijk boek.

Thoreau formuleerde een nieuw besef van ontzag voor verheven dimensies van het leven. Ging dat ontzag in vroeger tijden uit naar de ondoorgrondelijke diepten van God, door de Verlichting was die ondoorgrondelijkheid nogal zoekgeraakt. Maar halverwege de negentiende eeuw brak er in kunst, literatuur en filosofie een nieuwe verwondering door. In een mengsel van fascinatie en huiver werd die in plaats van op God nu op natuur en kosmos gericht. Het wilde en overweldigende van de natuur verwees naar het ruige in ons zelf, dat tegelijk groter is dan wij zijn. Thoreau vond zichzelf in Walden Pond dichtbij de eeuwige bron van het leven staan. Het is de tijd dat Darwin met zijn evolutieleer de mens vastketende aan een lange dierlijke en plantaardige voorgeschiedenis.

Sinds halverwege de negentiende eeuw zijn steeds grotere groepen mensen ook vakantie gaan houden, in verre oorden, op bergen en in wouden op zoek naar contact met de kanten van het leven die in het wonen en werken in steeds grotere steden afwezig zijn. Daar ligt ook het begin van de opmars van georganiseerde sport. De oudste watersportvereniging in ons land dateert van 1847. Thoreau stond ook bekend als een goede roeier.
En hij bestudeerde eindeloos veel reisverslagen en schreef studies over de geschiedenis van landschappen. Zo gaf hij een sterke impuls aan het ecologisch bewustzijn: hoe we geestelijk, fysiek en sociaal verbonden zijn met onze leefomgeving. Zijn voorkeur voor rijst en joga verraden daarbij invloed van het hindoeïsme uit India.

En dan was hij ook nog actief betrokken bij het verzet tegen slavernij. Geschriften van Thoreau over burgerlijke ongehoorzaamheid werden een inspiratiebron voor talloze initiatieven van later tijd om geweldloos meer respect voor burgerrechten af te dwingen: Gandhi, M.L.King, het volk van El Salvador, Mandela. Overheden zijn ook maar mensenwerk. Ze kunnen correctie nodig hebben. Bijvoorbeeld van ecologisch bewuste burgers die opkomen voor hun ‘oikos’, hun gezamenlijke ‘levenshuis’.
2017

*21 juni 1892 – †1 juni 1971 VS

God, schenk mij de kalmte om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen, de moed om te veranderen wat ik kan veranderen en de wijsheid om het verschil hiertussen te zien.

Dit zijn de eerste regels van het ´sereniteitsgebed´ van Reinhold Niebuhr, geschreven in 1943 en omarmd door de Anonieme Alcoholisten. Niebuhrs werk was in de VS tot voor kort invloedrijk. Hij is zelfs wel ‘Washington’s favoriete theoloog’ genoemd. Carter moest vaak aan hem denken. Obama waardeert hem zeer. Bij de presidentsverkiezingen van 2008 citeerden zelfs beide presidentskandidaten zijn werk.

Niebuhr was zoon van Duitse immigranten. Vader was een evangelisch predikant en een broer werd ook theoloog. Reinhold werd predikant in Detroit in de tijd dat Henry Ford daar met de uitvinding van de lopende band de nieuwe auto-indrustrie vleugels gaf. Niebuhr steunde de vakbonden in hun protest tegen de arbeidsomstandigheden bij Ford. Bij plaatselijke verkiezingen gaf hij publiekelijk afkeuring aan de kandidaat die sympathiseerde met de Khu Klux clan. Daardoor won de rooms-katholieke kandidaat van de protestantse. Hij werd socialist en pacifist en bleef dat tot ver voorbij de grote crisis van 1929. Maar toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak gaf hij deze standpunten op. Inmiddels was hij rector van het belangrijke Union Theological Seminary. Daar had hij Bonhoeffer onderdak geboden en uitgenodigd om te doceren. Voor de Belijdende Kerk in Hitler-Duitsland had hij een steuncomitee opgericht.

Zijn theologie kreeg de naam ‘christelijk realisme’. Er zijn duidelijke invloeden van zijn tijdgenoot Karl Barth en van kerkvader Augustinus. Hij liet zijn licht schijnen over allerlei ethische en politieke thema’s op een manier die ook seculiere Amerikanen aan het denken zette. Realisme betekent een open oog voor het kwaad van het menselijke egoïsme. Christenen moeten de wereld injecteren met gerechtigheid. Dus militaire interventies kunnen nodig zijn. Aan het begin van de Koude Oorlog wees hij atoombewapening niet zonder meer af. De doodstraf van enkele communistische spionnen evenmin. Maar hij waarschuwde ook tegen het Amerikaanse superioriteitsgevoel. ‘De grote tekortkoming in de puriteinse erfenis is de leer van de speciale voorzienigheid’. Alsof het Amerikaanse succes een teken zou zijn van bijzondere goddelijke uitverkiezing. Een bevoorrechte positie schept vooral bijzondere verantwoordelijkheden.

Martin Luther King was zijn belangrijkste leerling. Niebuhr steunde hem, ook toen deze verzet aantekende tegen de Vietnam-oorlog. Hij laakte publiekelijk de tegen King gerichte afluisterpraktijken van de machtige communistenjager J. Edgar Hoover, chef van het FBI. De laatste FBI-chef, Comey, had daarover ooit nog een scriptie geschreven: de man die recent het veld moest ruimen. Want er draait nu een heel ander soort christendom in Washington aan de knoppen. De wereld kon nog wel eens heel veel sereniteit nodig hebben.
(2017)