Dostojewski was een van de grote Russische romanschrijvers uit de negentiende eeuw. Hij schreef dikke romans waarin de personages grote gedachten en diepe hartstochten vertegenwoordigen. In het tsaristische Rusland van zijn tijd gistte het van ideeën en bewegingen die het land wilden veranderen. Dostoyevski reageerde daar op een indringende manier op.
Zelf was hij ook een complexe persoonlijkheid met een veelbewogen leven. Tegen zijn zin doorliep hij een militaire opleiding. Zijn vader werd vermoord door gekrenkte lijfeigenen. In 1847, in de tijd van grote politieke omwentelingen in Europa, werd hij opgepakt en ter dood veroordeeld om vervolgens drie jaar in Siberische werkkampen door te brengen. Hij was gokverslaafd en epilepticus en had vaak grote schulden. Zijn tweede vrouw Anna met wie hij in 1867 trouwde bracht hem in rustiger vaarwater.
In Siberië was het Nieuwe Testament zijn enige lectuur geweest. Zijn romans werden een pleidooi voor een doorleefd christendom als redding voor Rusland en de mensheid. Zijn bekendste boek werd De gebroeders Karamazov (1879/’80). Centraal staat een vadermoord en de vraag wie de echte schuldige is. De verschillende echte en onechte zonen van de vader vertegenwoordigen verschillende type mensen. Het huis Karamazov staat symbool voor het huis van de mensheid waarvan de kinderen allemaal leven onder het voorteken van schuld, verwarring en bedreiging door demonen van het kwaad. Beroemd werd ‘De Grootinquisiteur’, het verhaal-in-het-verhaal dat een omkering is van het Bijbelverhaal van Jezus’ verzoeking in de woestijn. Iwan, de atheïstische denker onder de zonen, laat hierin Christus opnieuw met succes optreden met zijn wonderlijke bevrijdingsboodschap. Maar de Grootinquisiteur van Sevilla pakt hem op. De mensheid is beter af met slaafse onderwerping aan leiders die Christus’ boodschap verbeterd hebben, over de gewetens heersen en de wereld in hun greep houden.
Tegenover Ivan met zijn afscheid van Jezus Christus staat broer Aljosja, monnik geworden onder invloed van starets Zosima, een innemende geestelijke. Aljosja neemt de schuld van de werkelijke moordenaars op zich. Hij vertegenwoordigt de boodschap van absolute liefde en vergeving. Vergelijkbaar is de figuur van de hoofdpersoon van De Idioot (1868), een prins met een zuiver hart die haarscherp het verschil maakt tussen de meedogende liefde en de gelukzoekende liefde.
Dostoyevski lijkt de gruwelijke ontaarding van de Russische revolutie (1917) te hebben voorzien. En zijn diepzinnige mensvisie oefende daarna op veel theologen een grote aantrekkingskracht uit.