*7 november 1918, Charlotte– † 21 februari 2018, Montreat (VS)

Hij overleed in 2018, net geen honderd jaar oud. Wellicht de meest invloedrijke predikant van de tweede helft van de twintigste eeuw. Evangelist in hart en nieren die met zijn pakkende boodschap hele stadions vol kreeg. In de tv-serie The Crown laat de jonge koningin Elisabeth geheel tegen de zin van prins Philip, haar echtgenoot, Graham ook in haar kapel voor hem optreden. Zij, het hoofd van de Anglicaanse kerk, staat ook onder de bekoring van Grahams appèl op intensivering van de relatie met God. En zo is het ook in zijn eigen land gegaan. Graham was pastor en adviseur van bijna alle naoorlogse Amerikaanse presidenten en presidentskandidaten, behalve van John F. Kennedy, want die was Rooms-katholiek. Maar ook met hem heeft hij gegolfd, zoals hij ook bevriend was met pausen, met boksers en zoveel anderen. Was hij slippendrager van de macht? Hij was lid van de Democratische partij, maar bleek nogal eens Republikeinse sympathieën te hebben. Maar van Religieus Rechts en van gewelddadige anti-abortusactivisten hield hij afstand. Niet alle Amerikaanse waarden waren automatisch die van het Evangelie!

Zijn ouders waren strenge calvinisten. Als scholier ‘tot bekering gekomen’, twee keer herdoopt en in 1939 bevestigd als voorganger bij de Southern Baptists, raakte hij na zijn theologiestudie betrokken bij Youth for Christ. Hij had ontdekt dat het hem goed afging om uit zijn hoofd mensen toe te spreken over de betekenis van het kruis van Christus en hen erop aan te spreken dat zij ook zondaren zijn. Dankzij de radio en de geschreven pers werden zijn evangelisatiecampagnes al gauw een groot succes. Hij richtte een eigen organisatie op die intensief gebruik ging maken van radio, film en tv en grote ‘kruistochten’ belegde. Zijn tijdschrift Christianity Today (1955) is nog steeds een invloedrijk blad vanwege de grote kwaliteit en de gedegen informatie. Graham was ook de gangmaker van tal van grote congressen voor evangelisten van over de gehele wereld.

Heeft er wel ooit iemand voor zoveel mensen gepreekt: 215 miljoen mensen in 185 landen? Hij kwam zelfs in het communistische Oostblok en bij de president van Noord-Korea, ook al vond hij het communisme de vleeswording van de anti-Christ. Maar apartheidsland Zuid-Afrika wilde hij alleen aandoen als het voor gemengd publiek zou zijn. Voor Martin Luther King betaalde hij meerdere keren borgtocht. Hij is herhaaldelijk ook in Nederland geweest. In 1954 sprak hij voor 40.000 mensen in het Olympisch Stadion in Amsterdam. De bijeenkomst was georganiseerd door een commissie onder leiding van de hervormde ds. Jan Buskes. Het jaar daarop sprak hij in De Kuip.

Met collega’s had hij al in 1949 ‘Modesto Rules’ afgesproken, om zichzelf te beschermen tegen de verleiding van seksuele escapades en exorbitante luxe. Zijn enige uitglijders waren verbaal, waar hij zich dan ook voor excuseerde. Zijn integriteit stond buiten kijf.

Laten we bidden dat de vernieuwende kracht van het Evangelie in Amerika en ver daarbuiten niet is uitgewerkt, nu deze stem verstomd is.
2018

*14 oktober 1644, Londen – † 30 juli 1718, Ruscombe (GB)

Moeder was een Hollandse koopmansdochter uit Rotterdam, vader de Britse admiraal die ‘onze’ Maarten Tromp deed sneuvelen op zee en die een steunpilaar was van koning Charles II. Om een schuld af te lossen kreeg de familie een groot stuk bosrijk overzees grondgebied van de Britse kroon cadeau. William kreeg dit als erfgenaam in beheer en noemde het Sylvania. Hij was de grootste niet-koninklijke grootgrondbezitter van zijn tijd. Ter ere van vader werd Pennsylvania de naam van deze nieuwe kolonie.

Tot ongenoegen van vader en van andere autoriteiten was William als jongeman in allerlei opzichten steeds zijn eigen weg gegaan. Om vaders carrière niet te beschadigen was William al eens naar het buitenland gestuurd. Aan het hof van de Franse Zonnekoning moest hij betere manieren leren. Maar hij had toen in Frankrijk bij een protestantse theoloog ook ideeën opgedaan over godsdienstvrijheid. Hij stond toen al onder invloed van de Quakers. Zij vormden een van de vele protestantse ‘sektes’ die in het Engeland van de zeventiende eeuw tegen de verdrukking in opbloeiden. In een stiltebijeenkomst van Quakers was William geraakt. En hij werd hun pleitbezorger. Hij lokte juridische processen over de vrijheid van godsdienst uit en schreef verschillende traktaten. De bekendste werd ‘No Cross, no Crown’, geschreven in 1668-69 tijdens een van zijn vele gevangenschappen in Londen. Een pleidooi voor christendom zoals het ooit begon. Uit het hoofd had de gevangene er tientallen citaten in verwerkt over het belang de strijd tegen het Ik. Hij nam het op voor Quakerpraktijken zoals het gelijkelijk aanspreken van vorst en gewone man met Thee en Thou. Quakers waren pacifist en kleedden zich volgens eigen opvattingen (in Williams geval met een vleugje ijdelheid).

Niet onbelangrijk was de erkenning die hij van zijn vader kreeg voor zijn moed en volharding. Als gouverneur van de nieuwe kolonie legde William een grote ambitie aan de dag om er een modelstaat van te maken. Er gold maximale godsdienstvrijheid en er was democratisch overleg. Het werd een vrijstaat voor Quakers, maar ook voor andere vervolgde geloofsgroeperingen uit Europa zoals de doperse Amish, lutheranen én rooms-katholieken. De vriendschap van de Indianen won hij door een contract dat hen veel rechten en vrijheden gaf. Er was wel slavernij, maar het verzet ertegen begon er ook. Penn had ideeën over samenwerking van de Amerikaanse koloniën die later zouden doorwerken in de Amerikaanse grondwet. En hij dacht al aan een Europarlement.
Te vaak zette hij handtekeningen onder documenten zonder die eerst goed te lezen. Hij stierf daardoor berooid.