Vandaag, maandag 5 september, begint het schooljaar en beginnen de colleges van mijn kinderen. De jacht op punten is weer geopend. De trotse vader vindt dat ze het tot nog toe goed gedaan hebben. Toch is de waarde van mooie diploma’s en wetenschappelijke kennis betrekkelijk. Ze garanderen geen baan en al helemaal niet dat je op een goede manier in het leven weet te staan.
Onlangs kwam ik puur toevallig een prachtige bladzijde tegen van Pierre Daniël Chantepie de la Saussaye, hoogleraar rond de voorlaatste eeuwwisseling en ‘ethisch’ theoloog. Hij heeft daar heerlijk af op de cultuur van examinering en diplomering die steeds dieper het onderwijsstelsel is binnengedrongen. Het is 1898 en hij kijkt terug op een halve eeuw ontwikkelingen sinds de grondwet van 1848. Behalve een schoolstrijd bracht die ook een toenemend intellectualistisch karakter van het onderwijs. ‘Kennis aanbrengen, opdringen desnoods: wat was het ééne noodige. Vandaar naast den verderfelijken schoolstrijd de tweede wrange vrucht: de examens.(..) De examens bederven het onderwijs voor de leerlingen die tot een zeker doel gedrild worden; zij brengen onrust in tal van huisgezinnen (…) Zij veroorzaken niet minder geestelijke stoornis, jacht en ellende voor de onderwijzers, die een reeks van akten moeten behalen (..) Op dezen weg nu kan geen vruchtbare kennis verkregen worden. Het geslacht onder de nieuwe wetten onderwezen, is noch bekwamer, noch gelukkiger dan vorige geslachten. (..) De zuur verdiende hoofdonderwijzersakte geeft geen waarborg dat de bezitter zonder grove fouten Nederlandsch kan schrijven (..) Bij al het vele leeren voor examens kent men steeds minder. De geest bewaart alleen wat vrijwillig verworven is, hij stelt geen prijs op opgedrongen wetenschap’.
Niet alleen verrassend actueel vanwege de leerkrachten die ook in onze tijd vaak niet goed blijken te kunnen rekenen en schrijven. Of de overtrokken verwachtingen van ‘kenniseconomie’. Ik moet natuurlijk ook denken aan het afrekensysteem met punten en vijfjaarlijkse toetsing waarmee de PKN sinds vorige week predikanten en kerkelijk werkers tot eeuwige studenten van academie en Hogeschool degradeert. Een model dat ontwikkeld is in nauw overleg met bedrijfskundigen en andere ‘-logen’, maar zonder echt contact met de ervaringen en de ‘wijsheid’ van het grondvlak.
(Citaat uit P. D. Chantepie de la Saussaye, Geestelijke stromingen, 1914, p. 7)
McDonaldization in de kerk
McDonaldization nu ook in kerk. Zo typeert Frank Verborg, adviseur gedragsverandering, de nieuwe regels voor Permanente Educatie in de PKN. Citaat: “Leiding geven aan professionals, niet doen!”, zegt hoogleraar organisatiekunde Mathieu Weggeman. Hij bedoelt daarmee dat leidinggevenden van een professionele organisatie eerst de “collectieve ambitie” helder moet formuleren, daarna moeten professionals de ruimte krijgen die naar eigen inzicht waar te maken. Einde citaat. Zie verder:
http://www.npi.eu/publicaties/mcdonaldization-kerk.html
Israël de enige echte democratie in het MO?
Trouw van 3 maart 2011: dhr. F. Weisglas beweert dat Israël de enige democratie is in het huidige Midden-Oosten. Vreemd. Israël is een staat die een groot gedeelte van de inwoners op zijn grondgebied onderdrukt, fnuikt, kleineert en in concentratiekampen opsluit – want hoe moet je Gaza en de West-Bank anders noemen, gezien de hermetische afsluiting met muren, prikkeldraad en zwaar bewapende chekpoints, met gecontroleerd ‘zelfbestuur’ dat een eventuele Palestijnse staat nooit meer laat worden dan een nieuw Transkei. Als er tekenen van fysiek verzet zijn, slaat de staat er hard op. Het laatste militaire optreden in Gaza 2009 was even hardvochtig als dat op dit moment van Khadaffi: een oorlog met honderden onschuldige burgers als slachtoffer. Geen enkel ander land in het Midden-Oosten ontzegt zo ingrijpend, hardhandig en doelgericht om etnische redenen een gedeelte van de bevolking op ‘haar’ grondgebied fundamentele burgerrechten en mensenrechten als de staat Israël. ‘Democratisch’ beslist. Zou het kunnen zijn dat landen als Tunesië, Irak en Egypte Israël ver gepasseerd zijn op weg weg naar een echte democratie met kiesrecht voor alle bewoners, ongeacht ras, huidskleur en godsdienst?
Piano in Gaza
Ze heet Rania Elias. Een modern geklede vrouw. Frêle maar met een uitstraling van taaie onverzettelijkheid. Met behulp van Power Point zet ze kort en krachtig het verhaal van Yabous Productions neer. Ze is er de directeur van. Yabous in Oost-Jeruzalem, genoemd naar Jebus, de oude naam van de stad, organiseert Palestijnse kunst, vooral muziek en theater, en is betrokken bij het opzetten van muziekonderwijs op de West Bank.
Het is zondag en in een school in Bethlehem kunnen de deelnemers aan de achtste conferentie van Sabeel in verschillende lokalen presentaties bijwonen. We zien beelden van nachtelijke voorbereidingen van een groot evenement, om minder kans te hebben op verhindering door het Israëlische leger en politie. Of hoe de openingsfestiviteiten van een nieuw pand werden verhinderd. Het nabijgelegen Franse consulaat had gelukkig al bij voorbaat gastvrij ruimte te beschikking gesteld. Ook Palestijnse kunst en cultuur moet kennelijk op alle mogelijke manieren worden gefnuikt. Door vergunningen pas op het nippertje voor de aangekondigde uitvoering te verlenen, uitreispassen niet te verstrekken, een gecontracteerde buitenlandse muziekgroep op Ben Goerion weer terug te sturen. Gaza wordt hermetisch gesloten gehouden voor de invoer van muziekinstrumenten. Was er onlangs toch een piano naar binnen gesmokkeld! Hadden ze een artiest zonder vergunning buiten de checkpoints om uit de West Bank naar Jeruzalem weten te vervoeren!
Het verhaal voegt zich naadloos bij alle andere over taaie volharding die we tijdens deze achtste conferentie van Sabeel horen of op locatie in ogenschouw nemen. Ik hoorde er zeggen dat als je geweldloos verzet volgens de ideeën van King en Ghandi in de praktijk wilt bestuderen, op dit moment Palestina the place to be is. Hoe lang zou het duren voordat hun vrijheid aanbreekt?
nog 25 jaar
In mijn Friese omgeving worden er al allerlei grappen over gemaakt. Over 25 jaar vergaat de wereld en komt Jezus terug, aldus ds. Bottenbleij van de Vrije Baptisten-gemeente in Drachten. Dus wat zou je je nog druk maken over je pensioen, de carrière op langere termijn, de duurzaamheid van je huis of kerkgebouw. Maar ik vind het vooral tenenkrommend. Ik voel plaatsvervangende schaamte over de fundamentalistische onzin, dit onkritisch inspelen op gevoelens van onzekerheid van mensen, zulk onverantwoord omgaan met het respect dat de bijbel nog bij veel mensen heeft. En wat een minachting voor de wetenschappelijke theologie die ook collega B. achter de knoopjes heeft alvorens zich ‘ds’ te mogen noemen. De wereld vergaat niet over 25 jaar en Jezus komt niet weer. Hij moet beter weten over wat voor boek de bijbel is, hoe de wereld in elkaar zit en hoe je interpretatie van het overgeleverde geloof pleegt. Maar net als vijf jaar geleden zal het wel weer een aantal zondagavonden druk verkeer naar en van Drachten opleveren en zullen de DVD’s weer als zoete broodjes over de toonbank gaan. Kassa! Ondertussen treurt Jezus zelf op zijn hemelse wolk over het feit dat zijn ware comeback op deze manier bemoeilijkt wordt. Hij zou zo graag de verlosser en bevrijder in hoofden en harten van mensen zijn die hen aanzet tot maximale inzet voor het behoud van de geliefde planeet van zijn hemelse Vader nu het nog kan. Want als wij samen niet alles op alles zetten is ’t gewoon een keer afgelopen, zonder happy end.
Charles Taylor
Ook ik ben intussen een fan van Charles Taylor. Niet de criminele bendeleider uit zwart Afrika, maar de Canadese filosoof, winnaar van de prestigieuze Templeton-prijs. Zijn boeken zijn veel te dik, en daarom voor te weinig mensen toegankelijk, jammer. ‘Bronnen van het Zelf’, bijna 700 blz. leesstof. Een seculiere tijd, zo’n 1000 blz. Alleen thrillers van die omvang zijn om door te komen. Maar ik doe mijn best en merk dat ik soms juist nog meer zou willen, meer informatie over de personen die hij voor het voetlicht brengt, citaten uit hun boeken, illustraties erbij. Het zijn prachtige verhalen over hoe we geworden zijn die we zijn, wij westerlingen die te druk zijn met onszelf te onderscheiden van anderen en ons authentieke zelf te ontdekken, te ontwikkelen en te ontplooien om nog echt intensief aan God, geloof en kerk te doen. In zekere zin zijn het ook thrillers die een complot ontrafelen en de spanning erin houden. Taylor bestrijdt met kracht van scherpe historische analyses dat er voor God niets anders op zit dan om uit ons blikveld, uit onze gedachten en gevoelens te verdwijnen. Omdat veel wetenschap, pers en media samen een soort complot lijken te hebben gesmeed om ons dat te laten denken, is er zoveel intelligentie en zoveel boekpapier nodig als Taylor inzet. Wat Taylor laat zien is dat het bepaald niet zo is, dat alleen de wetenschappers, de literatuur, of de kunstenaars zijn die de moderne westerling en met zijn ongeloof ‘gemaakt’ hebben. Kerkleden willen nogal eens beschuldigend wijzen naar hun te moderne dominees zijn die de kerken leeg zouden hebben gepreekt. ‘De theologen gingen voorop’ luidt een titel van een boek over de leegloop van de gereformeerde kerken sinds de jaren ’60. Taylor laat zien hoe invloedrijk economische en politieke factoren zijn. Bijvoorbeeld de prijsdaling van consumptieartikelen door massaproductie gecombineerd met stijging van inkomen, dus welvaart. Of het verschil tussen Noord-Amerika of Noord-West-Europa, met een heel andere politieke geschiedenis, waardoor het er met het christendom anders voorstaat.
De historische veranderingen betekenen wel dat ook bij Taylor allerlei antwoorden van vroeger niet meer ‘kunnen’. De dorpsparochie van de 19de eeuw tot en met de vijftiger jaren komt niet meer terug. Het geloof van voor Darwin is niet meer voor ons beschikbaar. Wat overblijft is de mogelijkheid en de noodzaak van gemeenschappelijk authentiek-christelijke spiritualiteit. Vermoed ik, want ik ben nog niet klaar met Taylor. (Wordt vervolgd)
Film La Raffle/ de razzia van Parijs
Indrukwekkende film, mooi gemaakt, vreemd dat je hem maar in enkele bioscopen kunt bekijken. Onderwerp is de razzia van juli 1942 in Parijs. Hetzelfde onderwerp als het boek ‘En haar naam was Sarah’, van Tatiana de Rosnay, volgens mijn dochter het mooiste boek dat ze tot nog toe gelezen heeft. De film belicht de razzia vanuit een andere optiek en een ander verhaal, maar we komen eveneens uitvoerig in het wielerstadion in de buurt van de Eiffeltoren waarin tienduizenden mannen, vrouwen en kinderen dicht opeengepakt worden opgesloten alvorens te worden afgevoerd naar kampen en uiteindelijk de gaskamers. Het stadion is al lang gesloopt, de herinnering was bijna uitgewist, maar boek en film brengen deze schandvlek in de Franse en Europese geschiedenis opnieuw voor het voetlicht. De film is milder over de rol van de Franse politie en burgers dan het boek, ook al deugen er duidelijk heel wat Fransen niet. Wel troostend dat juist een pastoor onderduikers helpt en dat de heldin van de film, een rode-kruis-verpleegster, de dochter van een dominee is. Als je de huidige Franse acties tegen de Roma ziet of de populariteit van anti-immigratiepartijen in heel Europa, kunnen er vooralsnog niet genoeg van dit soort films en boeken verschijnen.
Tegen verruiming koopzondagen
Hebben we van al de discussies sinds de jaren ’90 over de koopzondag nou niets geleerd? Opnieuw dreigt er een stap gezet te worden op weg naar de totale afschaffing van de gemeenschappelijke vrije zondag, de zondag als een dag die anders is dan andere dagen. Nee, dit heeft niets maken met achterhaalde pogingen terug te keren naar de muffe zondagen van de jaren ’50 of eerder, gevuld met kerkgang, verveling, saaiheid. Ik heb niets tegen sport, muziek, cultuur, een open zwembad, een etentje op zondagavond en daarna naar de film. Maar we hebben echt geen winkelopening nodig. Zes dagen per week, voor mijn part van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat, inclusief de maandagmorgen, dat moet genoeg kunnen zijn. Het beschermt personeel en kleine winkeleigenaren. Met religie, sport, cultuur en recreatie moeten we samen die zondag toch mooi kunnen vullen. En niet te vergeten: met aandacht voor gezin, familie en vrienden. Moeten winkelen op zondag is geen vertoon van rijkdom en welvaart, maar van verschraling, verveling en verarming. Ik vind het dus uitstekend dat de PKN op haar site oproept om de petitie tegen verruiming te tekenen. http://www.tegenverruiming.nl/teken-de-petitie
Islamonderwijs met subsidie?
Terwijl de fractievoorzitters van CDA, VVD en PVV praten over een nieuw kabinet met gedoogsteun ontspint zich in Amsterdam een discussie over een subsidie door een stadsdeelraad voor islamitische weekendscholen. De afgelopen weken was ik net bezig om het boek van Tariq Ramadan, ‘Westerse moslims en de toekomst van de islam’ te lezen (2003, vertaling 2005). Hij pleit daarin nadrukkelijk voor een westerse vorm van islam die durft te breken met allerlei cultureel bepaalde vormgeving van de islam. Een cruciale rol wordt dan gespeeld door het onderwijs. Ramadan betoont zich geen voorstander van islamitische scholen. Liever deelname aan het Europese openbare onderwijs, aangevuld met islamitische bijscholing in weekendscholen. Het leek mij een overtuigend betoog. Goede scholing in hun eigen godsdienst op de manier van Ramadan zou wel eens meer kunnen bijdragen aan de integratie van allochtone moslims, dan het gedreig en getreiter van de PVV (of van Sarkozy of de Lega Nord). Maar bij het Amsterdamse debat denk ik: subsidie aan dergelijke scholen past niet bij onze scheiding tussen kerk en staat. Prima dat dit onderwijs er is, maar het is dan net zoiets als kerkelijke catechese. Voor hun catechese krijgen kerken ook geen subsidie. Iets anders is het levensbeschouwelijk onderwijs op openbare scholen. Wettelijk hoort een (basis)school daarvoor ruimte te bieden. De vergoeding die de overheid (gemeentebestuur) daarvoor gaf is altijd minimaal geweest en de laatste decennia moest er voortdurend voor de instandhouding van die subsidie worden gevochten. De laatste jaren was er juist een stroomlijning van die subsidie (ook voor humanistisch onderwijs). Er is dus een grondwettelijke ruimte, een subsidiestroom en een kaderstelling voor levensbeschouwelijk onderwijs op openbare scholen voor kinderen waarvan ouders dat wensen. Wat daar bovenuit gaat, christelijke of islamitische catechese, valt daar niet onder. Voor de financiering van dergelijke activiteiten kunnen particuliere giftgevers gebruik maken van belastingaftrek. Ook dat behoort bij onze burgerrechten. Amsterdam: gelijke monniken, gelijke kappen!
Gelovigen werken niet aan zichzelf?
Volgens een kosteres in Zuid-Holland zijn kerkgangers alleen maar met het instand houden van hun geloof bezig en vergeten ze aan zichzelf te werken. Aldus een interview in Trouw, augustus 2009, in een serie die al jaren loopt over religieuze ervaringen. Ook deze geinterviewde mevrouw had een ervaring doorgemaakt. Ze liet nu het oog vallen op Soestdijk als ideale plek om een centrum te stichten voor spirituele verandering van mensen.
Typisch iets van deze tijd, die zwart-wit tegenstelling tussen kerkelijk geloven en buitenkerkelijke spiritualiteit. Bijna hoogmoedig. Je hebt ‘ervaren’, en nu ‘weet’ je, en ‘weet’ je tegelijkertijd dat die anderen in de kerk om je heen ‘nog niet zover zijn’ als jij. Alsof er in de kerk niet wekelijks door kerkbezoekers in gebed en lied, bezinning, rituelen en symbolen naar een God gezocht wordt die ook ‘in’ je woont en door jou werken wil.
Een prachtige slogan luidt ‘zoek niet de ervaring, zoek God’. Jezus zei ‘zoek eerst het Koninkrijk van God en zijn gerechtigheid en alle dingen zullen je worden toegeworpen’.
Calvijn
Herman Selderhuis schreef ter gelegenheid van het Calvijn-herdenkingsjaar Calvijn.Een mens. Het ziet er wat saai uit. Jammer dat het niet met meer en betere illustraties is uitgegeven. Maar het is betaalbaar en vooral heel goed leesbaar. Selderhuis heeft een vlotte pen en een relativerende toon, af en toe zelfs een te populistisch toontje. Hij zet een Calvijn neer die in elk geval gedreven is, een harde werker, sober levend. Calvijn wint in Genève pas heel langzaam echt aan invloed en niet bepaald zonder slag of stoot. Hoemeer hij aan invloed wint, hoe scherper de scheiding kerk-staat wordt! Genève wil wel model staan voor een stad met goede zeden, maar S. laat zien dat op veel meer plaatsen de stadsbesturen grotere invloed op de zeden van de burgers proberen te krijgen. Ondertussen komt zo wel uit de verf hoezeer Calvijn een vrucht van de Renaissance is. De nadruk op bijbel en bijbeluitleg, disciplinering, onderwijs en theologie passen in een renaissance-ideaal van beschaving. Calvijn is bij S. niet zo’n grote scherpslijper, hij wil best water in de wijn doen om eenheid over de Avondmaalsleer met andere reformatoren te bewerkstelligen. Naar Franse landgenoten die proberen binnen de kerk Rome te blijven om haar van binnen uit te vernieuwen is hij wel compromisloos. Bij de Paapse mis kun je alleen maar weglopen. Voor de Franse protestant staat dan alleen maar de weg open om te vluchten. S. laat subtiel zien dat Calvijn hier misschien te simpel denkt en vooral ook te elitair. Je moet een vlucht maar kunnen betalen. Maar is dit niet een typische karaktertrek van de moderne Europeaan geworden: eerder emigrant dan rebelse opstandeling? Zo krijgen we dan later Pilgrim Fathers en Hugenoten in Zuid-Afrika. Verder vond ik in deze Calvijn nogal wat Stoicijnse trekken. In zijn brieven heeft hij het kennelijk veel vaker over de voorzienigheid dan de vermaledijde leer van dubbele predestinatie. Onder die voorzienige en onbegrijpelijke hand Gods moet je bij hem zonder morren bukken in geval van ziekte en tegenslagen. Calvijn laat zielen gestaald worden onder een hemelse tuchtroede. Af en toe ging hij gewoon te kort door de bocht.
Christelijke vaderlanders
Annemarie Houkes schreef een heel goed leesbaar historisch proefschrift: Christelijke vaderlanders. Godsdienst, burgerschap en de Nederlandse natie (1850-1900). Het verscheen in 2009. ISBN 9 789028 422803. Ze laat zien hoe de protestanten,de grootste maatschappelijke groepering van midden 19de eeuw, want half Nederland hoort er dan nog bij, zich langzaam maar zeker als groepering in de openbare ruimte begint te bewegen en organiseren. Ze zetten allerlei organisaties op om “inwendige zending” te bedrijven, jeugdwerk te doen, liefdadigheid te betrachten. Dankzij de trein kunnen ze grootschalige ‘zendingsfeesten’ organiseren. Zo begint de protestants-christelijke groepering allereerst heel letterlijk in het openbaar zichtbaar te worden. Abraham Kuyper speelt hier vervolgens handig op in. Hij deelt de eerste exemplaren van zijn nieuwe krant aan de bezoekers van zo’n feest gratis uit en zo begint hij een antirevolutionair netwerk over het hele land te leggen. Maar de verdienste van het boek is vooral ook dat het de hervormden veel meer zichtbaar maakt dan de geschiedschrijving tot nog toe deed: de hervormden die naast de AR de Christelijk Historische Unie vormden, die niet meegingen bij de Doleantie, maar niet minder plaatselijke jeugdverenigingen, vrouwenverenigingen etctera hadden, die de NCRV mede oprichtten en op termijn de belangrijkste fusiepartner zouden worden van de gereformeerden in de GKN en de ARP. Kuyper maakte gebruik van een beweging die hij niet zelf tot stand had gebracht en die zich ook niet zonder meer door hem liet kanaliseren.
Mooi boek over de Psalmen
Drama van crisis en hoop. De psalmen: gedicht, gebundeld en gebeden, uitg. Meinema 2008, ISBN 978 90 211 4169 5, is een prachtig boek over de Psalmen. Het geeft heel veel wetenswaardigs over de ontwikkelingen in het wetenschappelijk onderzoek van de Psalmen, laat helder zien hoe de opbouw van het boek Psalmen is en van afzonderlijke psalmen, trekt mooie thematische lijnen en vertelt ook fraai over de doorwerking in de geschiedenis. Prachtig zoals Augustinus de Psalmen wilde lezen! In mijn boek Vijf stenen, vijf broden zat ik min of meer op dezelfde lijn van denken. Waar Schuman het proces van Davidisering benadrukt, waaraan de Psalmen zijn onderworpen, leg ik wat meer accent op zoiets als de ‘mosaïsering’. Ook Schuman onderkent de vijfdeling, maar doet er niets mee. Terwijl hij juist laat zien dat het verhaal van David en Goliath een belangrijke rol speelt in het proces van Davidisering in de fase van afronding van het kanonieke Psalmboek, zoals blijkt uit de apocriefe Psalm 151, of veel later de afbeeldingen in het Utrechts Psalter na Psalm 150. David raapt in dat verhaal vijf stenen. Hij heeft de vijf wijsheden van de Tora op zak. Maar dat kunnen geen andere zijn dan de vijf wijsheden van de Psalmen. Wie David zegt, zegt niet alleen Psalmen maar ook Mozes. Deze ‘messias’ zingt zich niet los van Tora, maar beaamt hem en zingt hem te binnen.
Niet voor politieke waarden?
Prof. Matthias Smalbrugge (VU) vindt volgens Trouw van 5-8-09 dat de kerk er niet is om politieke waarden te beschermen. Ze is er om God ter sprake te brengen. Het werken aan bijvoorbeeld de democratie moet aan anderen overgelaten worden, tenzij in bijzondere noodsituaties. Smalbrugge huivert als hij terugdenkt aan de inzet van de kerk in het debat over de kernwapens. De kerk moet discreet haar mond houden en eerst in eigen huis orde op zaken stellen.
Een beetje vreemd. Hoe kunnen we God nu ter sprake brengen zonder ook uitspraken te doen die de maatschappelijke en politieke werkelijkheid raken? De diepe kerkelijke verdeeldheid over de kernwapens was onvermijdelijk. Als kerkleden zijn we ook burgers die dus hun politieke verschillen meenemen de kerk in. En voorgangers moesten wel laten zien in welke richting de boodschap van de bijbel ongeveer wees, naar hun bescheiden mening. Het blauwe boekje dat de Hervormde Synode over de Kernbewaping het licht deed zien heb ik als enorm bevrijdend en verrijkend ervaren, omdat het me hielp te begrijpen wat de notie ‘hoop’ in bijbelse betekenis eigenlijk inhoudt. Zonder in te gaan op de politieke en maatschappelijke werkelijkheid zal het nooit wat worden met het ‘huiswerk’ van de kerk om overtuigende woorden over God te vinden. Ik sta dus dichter bij bisschop de Korte in ditzelfde interview die het kerkelijk spreken over God en het maatschappelijk actief zijn niet zo ver uit elkaar wil halen als Smalbrugge.
D. Chantepie de la Saussaye – theologie na Darwin
Een van de belangrijkste predikanten van de 19de eeuw, initiator van de zogenaamde ‘ethische theologie’, naast zijn vriend Nicolaas Beets ‘voorman’ op de linker vleugel van de christendemocratische beweging in de eerste periode na de grondwetswijziging van 1848. Leefde van 1818-1874, was student in Leiden, predikant van de Waalse gemeentes te Leeuwarden en Leiden en van de Hervormde gemeente te Rotterdam voordat hij in 1872 hoogleraar werd in Groningen. Bewonderaar maar vooral ook criticus en tegenstander van Groen van Prinsterer en later ook Abraham Kuyper. Sloeg in zijn theologie een brug tussen gereformeerde orthodoxie en moderniteit. Zo heeft hij nauwelijks meegedaan aan protest of verzet tegen Darwin, gaf daarentegen in zijn korte professoraat juist college over het bijbelse scheppingsbegrip onder erkenning van de wetenschappelijkheid van de evolutieleer. En toen jonge predikanten de historiciteit van het opstandingsverhaal begonnen te ontkennen, schreef hij een heel intrigerend essay waarin hij openlijk brak met de manier waarop een theoloog als Doedes, met wie hij overigens nauw had samengewerkt, juist de historiciteit van de bijbelse wonderverhalen overeind probeerde te houden. Ik vind dit essay – Een Woord van Toelichting – een van de hoogtepunten in zijn oeuvre. Het verscheen in dezelfde tijd als Darwins’ Origin, najaar 1859. In mijn proefschrift Door Simon gezien neemt de analyse van dit geschrift een centrale plaats in. Al lang voor het optreden van Abraham Kuyper en zijn fundamentalistische benadering van het vraagstuk van geloof en moderne wetenschap had La Saussaye de gebreken van dit fundamentalisme doorzien.
Verzoening in Zuid-Afrika
Begin 2007 zijn er een paar interessante lezingen gehouden over verzoening en gerechtigheid in Zuid-Afrika. Het was bij de start van de Protestantse Universiteit.
Alan Boesak laat zien dat de balans richting verzoening misschien te ver is doorgeslagen en dat daardoor onrecht in stand gehouden wordt. De lijn laat zich doortrekken naar andere situaties waarin te snel op vergeving en verzoening wordt aangedrongen, denk aan incest, sexueel misbruik door ambtsdragers.
Mw. van Kessel laat gelukkig ook zien dat desondanks het proces van verzoening bepaald niet zonder belang is geweest.
http://www.protestantsetheologischeuniversiteit.nl/news.aspx?lIntNavId=177&lIntEntityId=14
Holman: De Psalmen
Aafke Holman: De Psalmen, een vertaling in kleur
2008, uitg. NBG, ISBN 9 789061 268840
Prachtig uitgegeven boek met alle 155 aquarellen van Aafke Holman, gemaakt bij de Psalmen. Drachten had zomer 2008 de primeur van de tentoonstelling van deze aquarellen met de aantekeningen die ze tijdens het lezen van de psalmen had gemaakt. Holmans werk onderscheidt zich van dat van andere schilders die ook werk bij de Psalmen gemaakt hebben of dat nog aan het doen zijn, zoals Henk Pietersma of Anneke Kaaij, doordat zij de Psalmen achter elkaar geschilderd heeft. Zij is bij Psalm 1 begonnen en bij 150 geëindigd, elke dag een psalm, vertelde zij in Drachten; alleen in de windermaanden legde zij het werk stil, want de confrontatie met de Psalmen was soms te heftig voor de donkere helft van het jaar. Verder schilderde Holman nadrukkelijk non-figuratief. Vaak is het een impressie in een paar kleurvegen. Maar door de krabbels bij de psalm en het voorontwerp erbij af te drukken, toelichting plus het korte onderschrift dat ze later aanbracht is de aquarel meestal heel toegankelijk. Al kijkend en lezend kom je via de psalm ‘binnen’ in het werk van Holman, maar ook omgekeerd via de kunst in de psalm. Ik heb intussen het boek al in diverse huiskamers op een ereplaats zien staan, als hulpmiddel voor regelmatige meditatie!
Psalmen voor nu
Enkele jaren geleden heeft de synode van de Prot. Kerk groen licht gegeven aan de Interkerkelijke Stichting voor het Kerklied om een nieuw Liedboek te gaan maken. Ik ben benieuwd of er ook ruimte komt voor een selectie uit de resultaten van het project Psalmen voor nu.
Over dit project zie http://www.psalmenvoornu.nl/index.php?cId=367&aId=256
De afgelopen jaren heb ik enkele van deze psalmen in kerkdiensten door gemeenteleden tot klinken kunnen laten brengen. Dit is nog eens een echt andere sound dan de melodieën uit de zestiende eeuw. Hoe een oude calvinistische traditie nieuw leven in geblazen kan worden: vooral psalmen laten klinken in de kerkdienst. Spiritueel is het andere koek dan de soms wel heel erg dweilerige opwekkingsliedjes waarmee kerkdiensten her en der wordt opgeleukt.
Palestijnen
Ook verontrust over Israëls stelselmatige onderdrukking van de Palestijnen en over de westerse steun aan de staat Israël? Wordt lid van de stichting Vrienden van Sabeel. Sabeel is een organisatie van en werkend onder de christelijke Palestijnen, principieel geweldloos maar strijdend voor gerechtigheid, onder leiding van de theoloog en priester Nahim Ateek. Internationaal worden ze daarbij ondersteund door vriendenstichtingen. Zie www.vriendenvansabeelenderland.nl
Up to date informatie over ontwikkelingen in Palestina/Israël: weblog van Meta Floor, uitgezonden door Kerkinaktie naar Oost-Jeruzalem en verbonden met Sabeel: http://www.metafloor.nl
Van oud-premier Dries van Agt een mooi verzorgde website over de problematiek van de Palestijnen met zorgvuldige historische en politieke achtergrondinformatie: www.driesvanagt.nl
De werkgroep Keerpunt pleit voor zet zich in voor een rechtvaardige vrede in Palestina en Israël en stelt zich als doel christenen en kerkelijke organisaties te helpen in hun meningsvorming hierover en hen te stimuleren zich in woord en daad solidair te tonen: http://www.werkgroepkeerpunt.nl/
Andere sites over de midden-oosten-kwestie, in het bijzonder de palestijnse problematiek: http://unitedcivilians.nl/nl/doc.phtml?p=article&article=164
Meedoen met het burgerinitiatief ‘Sloop de muur’? zie site www.sloopdemuur.nl