Zorg dat je je tong en je buik de baas wordt

‘De verzoekingen van de Heilige Antonius’ vormen tot op heden een verleidelijk thema voor kunstschilders. Het bekendst zijn de kleurrijke panelen van het Isenheimer Altar in Colmar (Elzas). Antonius wordt er door draken omgeven.
De vader van alle monniken was bij leven al beroemd. Athanasius, bisschop van Alexandrië, droeg verder aan zijn roem bij met de uitvoerige biografie die hij al in 360 schreef en die een grote verspreiding kreeg. Antonius werd geboren in de Nijldelta in een bemiddeld gezin van koptische christenen. Na het overlijden van zijn ouders werd hij getroffen door de woorden uit het Evangelie over het verkopen van alle bezittingen om Christus te kunnen volgen. Dat deed hij dus. Hij deelde de opbrengst uit onder de armen. Alleen voor zijn zus hield hij iets achter. Voortaan wilde hij leven zonder bezorgdheid over morgen. Rond zijn twintigste werd hij zo een asceet. Dat bleef hij 85 jaar. Aanvankelijk had hij zijn kluis nog in de buurt van de dorpen, onder meer op een begraafplaats. Later trok hij zich heel diep in de bergachtige woestijn terug. Dat was nieuw. Het sobere leven met zijn eigen akkertje in de buurt van een bron, van wat de natuur opleverde en wat bezoekers meebrachten, heeft hem geen kwaad gedaan. Hij werd waarschijnlijk 105 jaar oud!
Athanasius kon heel wat verhalen optekenen. Herhaaldelijk klinkt daaruit het geschreeuw van demonen op. Een keer klettert er een zilveren schaal voor Antonius’ voeten die de duivel moet laten vallen. Het is bij tijden een heel gevecht tegen de verzoeking van een leven met een vrouw, met lekker eten, mooie kleren, status en roem. Antonius maakt dus van een strenge beheersing van impulsen en begeertes zijn levenswerk. Zijn voornaamste middelen zijn het gebed en het zingen van psalmen.
Hij krijgt veel bezoek en ook veel navolgers voor wie hij een gids wordt. Het aantal kluizenaars en pilaarzitters in Egypte en Palestina van de vierde tot de zesde eeuw moet in de tienduizend lopen. De Egyptische monniken hebben door hun nauwe verbondenheid met hun regio van herkomst er in belangrijke mate aan bijgedragen dat het christendom zo diep wortel schoot in Egypte dat het de komst van de islam wist te overleven, tot op de huidige dag.
Op den duur zou het samenleven in kloosters met leefregels de voornaamste vorm van het christelijke monnikendom worden. Maar het voorbeeld van het solistische kluizenaarsbestaan vindt tot op de dag van vandaag navolging. Tussen de zwervers met alle spullen in een boodschappentas kan maar zo een heilige zitten die de verzoeking van vertrouwen op materiële zekerheden heeft leren weerstaan!
‘Sint Antonius’ valt op 17 januari en is vanouds omgeven met volkswijsheden over het weer.